Op 9 en 10 maart speelt het NNO onder andere composities van Franse Impressionisten Roussel, Poulenc en Debussy. Een bijzonder onderdeel van dit concert is de muziek van Nederlands meest gespeelde componist: Jacob Ter Veldhuis. Voor het NNO schreef hij Adagio voor Orkest, maar ook het filmische La Lucerna del Mondo is bijzonder om te horen. Wij spraken onlangs met Jacob TV, zoals hij internationaal wordt genoemd.
NNO – Wat zijn de associaties die mensen in het algemeen hebben met jouw muziek en hoe denk je daar zelf over?
Jacob TV: Ik heb ooit een blauwe maandag met Herman Brood gespeeld en dat hoor en lees ik natuurlijk vaak terug. Maar goed, bijna alle popmuzikanten van mijn generatie hebben wel met Herman Brood gespeeld. Dit bruggetje naar vroeger komt frequent ter sprake maar is niet vervelend om te horen. Een ietwat minder prettige link is die met het avant-gardisme (of postmodernisme, red.), want dat suggereert enige afstand met het publiek. En dat terwijl de verbinding met popmuziek en andere stijlen mijn muziek juist toegankelijk maakt.
Neem bijvoorbeeld Grab it, bij uitstek een voorbeeld van mijn erfenis uit de rock and roll and jazz. Het is toegankelijk, modern en heeft invloeden uit verschillende muziekstijlen en populaire media.Toch had ik het niet kunnen schrijven als ik geen klassieke opleiding had gehad.
NNO – Kan je iets vertellen over Adagio voor Orkest?
Jacob TV – Adagio voor orkest is een langzaam stuk. Adagio betekent natuurlijk ‘slepend’, maar dit soort werken zijn vaak ook erg melancholiek. Vaak zijn het lange, breed uitgezette stukken. Ik schrijf voor rockbands, jazz-ensembles maar ook voor symfonieorkesten. Voor symfonieorkesten heb ik een enorme passie en een orkest is echt wat anders. Het is meer een koets dan een sportauto. Zo moet je het ook beschouwen. Het is een geweldig en indrukwekkend apparaat, waar prachtige muziek voor is geschreven. Toch is mijn associatie met een symfonieorkest de 19e eeuw.
We leven in een verwarrende tijd, waarin flink wat dreiging op ons afkomt qua milieu en politiek. Als ik nadenk over het schrijfproces bij dit werk voor het NNO, moet ik toegeven dat ik af en toe niet vrolijk wordt van de wereld. Het Adagio is een overdenking geworden van de onrust, het geschreeuw en de hectiek. Maar dit is het mooie: muziek kan weerstand bieden tegen die heksenketel. Cherry Duyns zei ooit erg treffend dat muziek troost kan bieden en dat vind ik prachtig. Het is een mooie eigenschap van muziek en met name van klassiek muziek.
NNO – Wat maakt het werken met een symfonieorkest bijzonder?
Jacob TV: Ik heb twee symfonieën geschreven en een derde zal er wel niet komen. Symfonieorkesten verdwijnen als sneeuw voor de zon. Dat zet mij aan het denken, want ik ga nog jaren mee en wie weet wat er met je werk gebeurt? Ik schrijf een Adagio dat kans loopt een weeskind te worden – een los fragment over de tijd waarin we leven. Muziek is uiteraard abstract, dus ik laat niet concreet een Trump horen. Maar ik het dat wel degelijk concreet gedaan in mijn muziek. Zo toer ik bv al jaren over de wereld met THE NEWS, een reality opera over het wereldnieuws, die steeds keer weer geüpdatet wordt. Meer dan 10 edities werden uitgevoerd door plaatselijke operahuizen en ensembles, o.a. in Amsterdam, Rome, Hamburg, New York, Chicago en afgelopen zomer in Los Angeles. In Nederland door Ned. Blazersensemble en de Reisopera.
JacobTV – THE NEWS trailer 2016! from JacobTV on Vimeo.
Dit Adagio staat daar los van, maar Trump is wel een stoorzender van deze tijd. Hij is de vertolking van massa’s ontevreden mensen uit het westen. Mijn Adagio gaat hier niet specifiek over, maar wel over de vergankelijkheid van dingen – wat positief is. Het heeft de vorm van een golf. Ik woon op een kleine afstand van zee en kijk dan bijvoorbeeld naar de opkomende en wegglijdende golven. Dit werk is vergelijkbaar met een lange golf: vanuit het niets komt het en sterft het weer weg.
Het Adagio blijft natuurlijk abstract en iedere verduidelijking van die titel is al te veel eigenlijk. Wel kan ik zeggen dat het is geschreven vanuit het gevoel van sprakeloosheid over de tijd waarin we leven. En wat is er mooier dan een symfonieorkest om iets dat niet bestaat tot uiting te brengen?
NNO – wat bedoel je daarmee?
Jacob TV:Ik componeer nu bijna vijftig jaar, begon in een bluesbandje en heb veel stijlen de revue zien passeren. Ik ben geen filosoof maar je valt van je stoel als je je realiseert dat muziek niet bestaat. De muziek staat niet op cd, want dat is slechts een opname. Het staat niet op een partituur, want daar staan slechts de aanwijzingen. Muziek kan alleen maar in het nu bestaan. Als het NNO vanavond speelt dan klinkt het ook alleen vanavond.
Ik beoefen in feite een kunstvorm die niet bestaat en hier breek ik wel eens mijn hoofd over. Bach, Beethoven; waar komt hun begaafdheid vandaan? Is het inspiratie? Is het genialiteit? Je weet in ieder geval nooit tijdens het schrijven hoe het publiek gaat reageren. Het begint bij de dirigent en het orkest. Hoe reageren zij en wat gaan ze doen? Zonder hen bestaat de muziek in ieder geval niet.
Wat er gaat gebeuren op 9 maart? Ik kom naar Groningen, ik woon repetities bij en ga in de zaal zitten. Een uitvoering is een proces tussen dirigent en orkest. Mijn werk zit erop, het staat immers in de partituur. Hierin ligt het buitengewone: muziek is een hele mooie samenwerking tussen iemand die het opschrijft en de uitvoerende partij. Als dat klikt, dan kunnen er wonderen gebeuren.
Het mooiste is als ik als componist verrast wordt door wat het orkest met mijn muziek doet.
JacobTV – die in 1951 in Westerlee werd geboren als Jacob ter Veldhuis – krijgt op donderdag 9 maart in Groningen het Gouden Viooltje, een prijs voor uitzonderlijk muzikaal talent uit Noord-Nederland. Vorig jaar ontving hij als Nederlands meest succesvolle exportproduct in de klassieke muziek de Buma Classic Award.
Ter inspiratie:
La lucerna del mondo op YouTube
Bekijk hier de website van Jacob TV
Reserveer hier kaarten voor ‘Het Frankrijk van de Impressionisten’
