Ontmoet het NNO: celliste Isabel

Ontmoet het NNO: celliste Isabel

Van een oud-muziekleraar leerde Isabel Vaz om geen compromissen te sluiten als het gaat om een leven in de muziek. De celliste van het NNO is musicus en blijft musicus. “No matter what.”

Tekst: Karlijn ter Horst | Beeld: Mariska de Groot Fotografie

Geen contrabas
De enige compromis die Isabel Vaz in haar muzikale carrière sloot, was de keuze voor het instrument dat ze wilde spelen. Als klein meisje wilde ze eigenlijk liever de contrabas. “Wat een groot instrument. Wauw, dacht ik ervan.” Maar kleine handen en niet de ideale lengte maakten dat de contrabas niet wilde lukken. “Het is logistiek ook niet zo praktisch. Dat is een cello al niet. Een contrabas is nog lastiger om mee te nemen.”

De beste compromis
Haar moeder wilde dat Vaz viool ging spelen. Daarvan hadden ze al een exemplaar in de familie. “Ik dacht: daar ga ik echt niet op spelen. Die hebben we al.” Uiteindelijk kwamen moeder en dochter tot de oplossing: de cello. “Dat was een van de beste compromissen van mijn leven”, zegt de musicus besmuikt lachend aan de andere kant van het beeldscherm, vanuit haar appartement in Amsterdam.

Op het moment van het interview, voorafgaand aan dit artikel, zitten we – hoewel in (hopelijk) de nadagen – nog steeds in de coronapandemie. Een periode waarvan Vaz behoorlijk last had. “Het is een bijzondere tijd. Ik kan niet zoveel doen voor het orkest als ik zou willen. Het gevoel dat waarschijnlijk iedereen die in de cultuursector werkt heeft.”

Onzekere tijden
Het begin vond ze voor zichzelf niet erg. “Voor de wereld natuurlijk wel, zo’n grote pandemie. Maar ik kreeg tijd voor mezelf. En volgens mij had iedereen dat wel een beetje.’’ Corona bracht een adempauze in een wereld die constant in verandering is. Een tijd om te bezinnen. “Op een bepaald moment was dat wel genoeg. Dan merk je dat eigenlijk alles dat je leuk vindt niet mogelijk is. Reizen, meestal samen met de muziek. Spelen voor mensen. En dat die dingen nog lang niet mogelijk zou zijn.” Een gedwongen compromis dat je als musicus niet wil sluiten.

Het was vooral de onzekerheid waarmee de cellist het heel moeilijk had. “Het feit dat ik niet wist voor hoe lang we de dingen niet konden doen die ik graag wilde was niet makkelijk. Iedere keer probeer je iets te plannen en mocht het niet doorgaan. Mijn projecten en dromen zijn elke keer onzeker.”

Toch door kunnen werken
Maar klagen wil ze niet te veel. “Ik heb de kans om te spelen voor camera’s en met het NNO en dat is fantastisch. Het orkest heeft echt z’n best gedaan om door te kunnen werken.” En ook ten opzichte van zoveel anderen in de culturele sector mag Vaz naar eigen zeggen niet klagen. “Ik heb sinds 2015 een halve baan bij het orkest en de andere helft van mijn leven werk ik zelfstandig. Ik kan me voorstellen hoe moeilijk het is als je honderd procent zelfstandig bent.”

“Ik heb een orkest met fantastische programma’s en collega’s”

Cultuur geeft hoop
Gelukkig gloort er hoop. Heeft Vaz weer een beetje hoop. Ze is net terug uit Rusland, waar ze speelde voor publiek. “Dat heeft me nieuw leven gegeven. Cultuur is voor de Russen heel belangrijk”, vertelt ze. “Essentieel. Hier in Nederland heb ik het gevoel dat vanuit de politiek cultuur niet echt als essentieel wordt gezien. En dat is jammer.”

Ze zegt het met een grimas. Het raakt haar. “Er zijn zoveel fantastische kunstenaars en musici in dit land, maar het wordt moeilijker en moeilijker voor ons.” Ze spreekt niet voor zichzelf, maar voor het algemene kunstenaarschap. Een pleidooi. “Als we cultuur niet zien als essentieel, dan zijn we eigenlijk niet zo rijk.”

De pandemie leerde haar (opnieuw) wat de belangrijkste dingen in het leven zijn: eten, vrienden, een leuke baan, gezondheid én cultuur. “Ik las veel, keek films, luisterde muziek. Dat heeft me er doorheen geholpen. En ik weet dat ik niet de enige ben.” Ze spreekt haar hoop uit dat mensen haar pleidooi kunnen waarderen. “Dat ze onze rol waarderen. Dat we belangrijk waren voor de samenleving in deze tijd. En belangrijk blijven. Cultuur geeft hoop. Een pauze van de gekheid die de pandemie was.”

Geen twijfels
Natuurlijk vroeg Vaz zichzelf ook af of de pandemie het einde van de culturele sector betekende. Gaan de mensen wel terug naar de theaters als deze gekheid voorbij is? Maar of ze twijfelde aan haar leven als musicus? “Dit is mijn leven. Geen compromis. Ik ga door met mijn leven als musicus, no matter what.” Ze wil niet opgeven of iets anders doen. “Ik wil doen wat ik heb opgebouwd, met zoveel liefde én offers.” Niet alleen voor zichzelf, ook voor haar moeder en broer. “Iedereen heeft me zo geholpen. Als ik mijn talent niet meer gebruik, is het jammer.” Muziek spelen is wat ze wil doen. Een kwestie van mentaliteit, vindt ze zelf. Ingegeven door een oud-muziekleraar.

“Ik ga door met mijn leven als musicus, no matter what”

Kansen en vastberadenheid
Haar eerste muziekles kreeg ze in Portugal. Vaz groeide op in Belém, een wijk in de hoofdstad Lissabon. Haar moeder was muzikaal en wilde vroeger zelf het liefst door met muziek. “Maar dat deed niemand. Het was een andere tijd,” vertelt Vaz. Haar moeder groeide op ten tijde van het fascisme in Portugal. In een bergdorpje, waar Vaz’ opa arts was. “Het was een moeilijke tijd met weinig vrijheid, zeker voor vrouwen. Je kon niet doen wat je graag wilde.”

Toen er in 1974 een einde kwam aan het fascistische regime, kreeg Vaz’ moeder de kans om het voor haar kinderen anders te doen. Ze stimuleerde Vaz om een muziekinstrument te spelen. “Mijn moeder wilde graag dat ik muzikant zou worden. En ik wilde dat ook. Daar was geen compromis voor nodig. Ze heeft me alle kansen en mogelijkheden gegeven. Voor mijn muziekeducatie, of het nou ging om masterclasses of instrumenten, kreeg ik nooit een nee. En dat is heel bijzonder, want zo breed hadden we het niet.”

Hulp van haar broer
Haar broer reed haar van hot naar her door Lissabon in zijn auto. “Het is een grote stad, waarin het moeilijk is om van de ene naar de andere plek te gaan. Een minder veilige stad dan Amsterdam, bijvoorbeeld.” Van ‘s ochtends tot ‘s avonds was ze – als ze niet naar school hoefde – bezig met muziek. “Hij bracht me met de auto rond. Zonder zijn hulp was ik geen cellist geworden.” Vandaar ook haar vastberadenheid om nooit iets anders te zijn dan musicus.

Een grappige mix
Toen Vaz 21 was, vertrok ze uit Lissabon. Ze kwam naar Nederland. Om te studeren en te zien of hier meer kansen voor haar waren dan in Portugal. “Cultuur is daar niet zo belangrijk. Helemaal niet essentieel zelfs. Er is amper geld voor.” Waar ze in haar geboorteland nog altijd de vraag krijgt wat ze naast de muziek doet, krijgt ze die vraag hier niet. “Mensen in Portugal, maar ook op heel veel andere plekken, begrijpen de ‘benefits’ van culturele evenementen niet. Maar het beweegt de economie: vervoer, eten en drinken vooraf, overnachtingen, noem maar op. Portugal is een mooi land, maar het is voor mij op dit moment niet mogelijk om daar te kunnen wonen en werken.” Toch betekent dat niet dat Vaz er geen toekomst ziet. “Ik organiseer een klein festival. Dat is mijn manier om iets terug te geven.”

Ze noemt zichzelf inmiddels een grappige mix van Portugees en Nederlands. Portugal zit in haar hart. “De mensen, het mooie weer. De prachtige plekken, dorpjes, stranden en bergen. Het is een bijzonder mooi land.” Ze heeft een nostalgisch gevoel, voor de toekomst en het verleden. “Het is een ingewikkeld gevoel. Iedereen heeft dat een beetje als Portugees.”

“Nederlandse mensen zijn een van de meest positieve mensen die ik ken”

In het moment leven
Vaz is daardoor niet zo vaak in het hier en nu, legt ze uit. Waar het vandaan komt, kan ze niet goed vastpakken. Het heeft misschien te maken met de plek van het land. Ver weg. En met geschiedenis. “Daar leven mensen in de verleden tijd. Een beetje nostalgie is goed, maar je wordt er ook moe van. Het hier en nu probeer ik van Nederlanders te leren. Jullie hebben goed begrepen hoe het is om in het moment te zijn. Fantastisch vind ik dat aanwezig zijn.”Het gevoel dat ze hier krijgt, was precies wat ze miste in Portugal.“Nederlandse mensen zijn een van de meest positieve mensen die ik ken. Dat wil ik ook. Heel anders dan ik gewend ben.”

Van droom naar werkelijkheid
En toch gaat ze meerdere keren per jaar terug naar de plek waar ze opgroeide. Naar het land. Naar het weer. Naar de zon. Dan slaapt ze bij haar moeder, in het kamertje van toen ze nog een kind was. “Dat is altijd blijven bestaan. Ik ben op die plek geboren en kom daar nog steeds naar terug.”

Terug naar het water van de rivier. Op vijftien minuten lopen van het huis van haar moeder vindt Vaz een van de mooiste plekken bij de Taag, dwars door Lissabon. “Water is heel belangrijk voor me. Dat er zoveel water is in Nederland, maakt het zo fijn voor mij om hier te zijn. Het is de beweging. Het gaat door, is niet statisch. Dat kan symbool staan voor mijn leven – ik kan namelijk niet meer dan twee maanden op dezelfde plek zijn – maar het is ook gewoon mooi om naar te kijken. Of ze zich ooit nog definitief vestigt in Portugal, weet ze niet. “Ik zeg nooit nee. Het leven dat ik nu hier heb, kan ik daar niet hebben.” Zoals haar leven nu is, is het heel goed.

De droom
“Het is mijn droom om een beetje van alles te doen. Ik heb een orkest met fantastische programma’s en collega’s. Een van de leukste groepen van het orkest. Het zijn heel bijzondere mensen. Allemaal hele goede musici en dat is heel fijn om naast te kunnen zitten. Het maakt dat ik kan spelen met zoveel plezier.” Ze krijgt alle flexibiliteit en vrijheid van het NNO. “Ik kan springen van orkest naar kamermuziek. Ik heb tijd voor festivals. Ik kan creatief zijn. Zelf iets organiseren. Met verschillende disciplines, zoals literatuur en dans. Dat is alles wat ik wilde. Altijd al.” Vaz straalt dwars door het beeldscherm, wanneer ze praat over het leven dat ze nu leeft. Het leven waarin ze geen compromissen hoeft te sluiten. “Ik ben op deze manier gelukkig. Het is een droom die nu realiteit is geworden.” Ze hoeft niets te doen dat ze niet leuk vindt. “Er is niets waarvan ik zeg: hier wil ik niet zijn.”

Zomer in Portugal
Nu de zomervakantie voor de deur staat en het vreemde seizoen ten einde komt, gaat Vaz opnieuw naar Portugal. “Maar ik heb geen vakantie. Misschien een dag of vijf.” Ze miste het zó om te spelen. “Ik wil gewoon werken, want het afgelopen seizoen heb ik dat behalve voor het orkest niet zoveel gedaan.” Ze heeft de kans om te spelen in haar geboorteland, dus vakantie is niet nodig. Ook omdat ze met het NNO amper heeft gereisd. “Normaal spelen we niet alleen in Groningen, maar overal. En dat is wat ik echt leuk vind. In verschillende zalen spelen. In de trein zitten. Ik vind het fantastisch dat het orkest een echt tourorkest is. Natuurlijk is het soms vermoeiend dat je zoveel onderweg bent, maar ik mis het.”

Wanneer ze in Portugal is, komende zomer, speelt ze concerten in het hele land. “Ook op plekken waar ik nooit ben geweest. Dat vind ik heel leuk.” Ontdekkingsreiziger in haar eigen land, dat zoveel mooie plekken heeft en ze iedereen aanraadt om te bezoeken. Haar tour begint in het noorden, waar ze vanuit Porto verschillende plekken in het binnenland aandoet. “Ik heb prachtige verhalen gehoord over het gebied. Dat je er heerlijk kunt eten en dat de mensen heel lief zijn. Dus ik ben erg nieuwsgierig.” Daarna speelt ze in thuisstad Lissabon. Tot slot reist ze naar het zuiden. “Een beetje van alles. Ik heb het écht gemist.”

De invulling van haar zomervakantie voelt op geen enkele manier als een compromis. Wel als het ideale leven.


Dit interview verscheen in het NNO Magazine juni 2021. Het NNO Magazine ook ontvangen? Klik dan hier voor meer informatie. 

Actueel