Programmatoelichting Gullberg Jensen dirigeert Sibelius & Strauss

Op deze pagina vind je informatie over het concert Gullberg Jensen dirigeert Sibelius & Strauss. Dit is de vervanger van het programmaboekje dat je altijd bij concerten uitgereikt kreeg. Door de coronamaatregelen is het lastiger geworden om zo’n programmaboekje voor aanvang het concert uit te delen. Op deze manier krijg je toch achtergrondinformatie en de setlist van de te spelen werken en nummers. Veel plezier bij Sibelius & Strauss!

 

Op het programma

 

Jean Sibelius (1865-1957)

Vioolconcert (1903/05)

  1. Allegro moderato
  2. Adagio di molto
  3. Allegro, ma non tanto

 

Richard Strauss (1864-1949)

Suite uit Der Rosenkavalier (1911)

 

Jean Sibelius: Vioolconcert

In Finland is Jean Sibelius een nationale held. Zijn muziek gaf de Finse cultuur een enorme zet nadat die eeuwen onderdrukt was, eerst door Zweden en vervolgens door Rusland. Finse mythen en landschappen waren zijn belangrijkste inspiratiebron, al hoor je dat niet altijd even duidelijk. In het Vioolconcert kun je geen typisch Finse trekjes aanwijzen; toch heeft het vanaf de eerste noten al een zekere exotische sfeer.

Dat Sibelius maar één vioolconcert schreef is eigenlijk vreemd, want aanvankelijk wilde hij violist worden. Jarenlang joeg hij dat doel na – tevergeefs. ´I wilde absoluut een beroemd violist worden´, zei hij in een interview. ´Vanaf mijn vijftiende speelde ik de hele dag. Uiteindelijk moest ik toegeven dat ik te laat was begonnen om nog solist te worden. Dat was heel pijnlijk.´

Jaren later revancheerde hij zich met dit Vioolconcert, al kwam de impuls niet eens uit hemzelf. Het publiek was verzot op de Vioolconcerten van Brahms en Tsjaikovski, dus was er markt voor meer werken in dat genre. Zo´n gelegenheid liet Sibelius, op dat moment kampend met geldzorgen en drankzucht, niet lopen. Maar hij bezweek niet voor de verleiding om de stijl van zijn voorgangers te kopiëren.

Sibelius´ Vioolconcert heeft een volkomen eigen ´verteltrant´. Meteen al neemt de viool het orkest op sleeptouw in een rapsodie-achtig betoog, en zwerft twee delen lang mijmerend rond in een landschap van orkestrale motiefjes en kleurvlakken. Pas in de volksdans-achtige finale (een ´polonaise voor ijsberen´, aldus de Britse musicoloog Donald Tovey) voegen de thema´s zich meer naar geijkte patronen.

De triomftocht van dit wonderlijke, eigenzinnige concert begon in 1905 in Berlijn waar Richard Strauss de première dirigeerde – en als reclameplaat fungeerde, want de naam van de componist was niet genoeg om veel publiek te mobiliseren. Het heeft resultaat gehad: dit werk is wereldwijd één van de meest gespeelde vioolconcerten aller tijden.

 

Richard Strauss: Der Rosenkavalier

Richard Strauss was ambitieus, succesvol en uiterst ijdel. Kritiek raakte hem niet – onder andere doordat hij moeilijk in een categorie te plaatsen was. Hij bewees zich als grootmeester van het symfonische gedicht, maar schudde dat etiket vervolgens van zich af door een reeks verrassende opera´s te schrijven. En wie niet van zijn muziek hield moest toegeven dat hij een geweldige dirigent van zijn eigen werken was.

Ook Der Rosenkavalier kwam als een verassing, want Strauss´ eerdere opera´s waren tamelijk modern en provocerend. Dit echter was een nostalgische hommage aan het achttiende-eeuwse Wenen met walsen, gloedvolle aria´s, een smeuïg verhaal en besmuikte humor. Ondertussen zaten er wel eigentijdse trekken in: de muziek en de tekst hadden niet eerder geschreven kunnen zijn. De muziek heeft de harmonische ´overrijpheid´ van de vroege twintigste eeuw; het klankbeeld is weelderig en gracieus, maar onder het sleetse pluche zijn scherpe randjes voelbaar.

In de orkestsuite ontbreken de flitsende teksten van Hugo von Hoffmantsthal, maar de muziek is even effectvol. Alles wat Strauss´ orkestwerken zo ´filmisch´ maakt – beweeglijkheid, kaleidoscopische instrumentatie, voortdurende tempo- en sfeerwisselingen – zit erin. De suite accentueert vooral de romantische aspecten van het verhaal (het is een liefdesgeschiedenis, tussen alle kluchtige kiekeboe door) en Strauss excelleert in feeërieke klankeffecten die kaars- of maanlicht suggereren.

 

© Michiel Cleij 2022

Eivind Gullberg Jensen


Dirigent

Eivind Gullberg Jensen wordt met ingang van seizoen 2022-2023 chef-dirigent bij het Noord Nederlands Orkest. Jensen studeerde viool en muziektheorie in Trondheim en directie bij Jorma Panula in Stockholm en bij Leopold Hager in Wenen. Sinds dit jaar is hij artistiek en algemeen directeur van de Nationale Opera in Bergen. Hij leidde onder meer het Concertgebouworkest, de Berliner Philharmoniker, de Münchner Philharmoniker, het Koninklijk Filharmonisch Orkest van Stockholm, het Orchestre de Paris, het WDR Sinfonieorchester Köln en het Tonhalle-Orchester Zürich en werkte met solisten als Leif Ove Andsnes, Truls Mørk, Hélène Grimaud, Gautier Capuçon, Sol Gabetta, Hilary Hahn, Vadim Repin en Frank Peter Zimmermann. Hij dirigeerde Tosca aan de Wiener Staatsoper, Rusalka aan het Teatro dell’Opera di Roma, Jenůfa aan de English National Opera, Rusalka aan het Opernhaus Zürich en Fidelio aan de Bayerische Staatsoper. In het seizoen 2020/21 debuteerde hij bij het Orchestre symphonique de Québec en het Sjællands Symfoniorkester in Kopenhagen en leidde hij de Franse première van Waiting, een gedramatiseerd concert gebaseerd op Peer Gynt door Calixto Bieito en Karl Ove Knausgård in de Opéra National du Rhin in Straatsburg.

Ontdek het orkest

Het NNO bestaat uit zo’n 75 vaste orkestleden van verschillende nationaliteiten. We bieden ook ruimte aan jong talent en hebben de afgelopen jaren veel jonge musici mogen verwelkomen. Klik hier om te kijken welke musici er spelen in het NNO.

Word Vriend!

Het NNO heeft een enthousiaste vriendenvereniging die bij ons het verschil maakt. Dankzij hun financiële bijdrage is er ruimte voor educatie en speciale projecten. Als Vriend van het NNO blijft u op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en ontvangt u meerdere voordelen. Wilt u meer informatie over onze Vrienden? Kijk dan hier voor meer informatie.

Steun het NNO


Het Noord Nederlands Orkest creëert met jouw hulp al decennialang schitterende muzikale werken met de steun van bezoekers en het bedrijfsleven. Weten hoe jij het NNO kunt steunen, zodat concerten zoals Symphonic Jazz blijven bestaan? Kijk dan hier voor meer informatie.