‘Het wordt een heksenketel!’

Revolutionair. Geniaal. Bijna onuitvoerbaar.

Zomaar een greep uit de superlatieven die Marcel Mandos gebruikt om Charles Ives en zijn composities te typeren. Bij die grootse woorden gaan grootse gebaren als hij vertelt; Mandos kan niet genoeg benadrukken hóé bijzonder en bijzonder spectaculair het eerbetoon van het NNO aan de Amerikaanse componist gaat worden, komend voorjaar.

Dan speelt het NNO onder andere de Vierde Symfonie van Ives, een werk dat - vanwege de genialiteit van zijn maker - gehoord moet worden. “Het is wat mij betreft het meest bijzondere, het meest geniale, maar ook het meest krankzinnige werk uit de vorige eeuw", vertelt Mandos. “Ives omarmde alles. Alles wat hij in zijn jeugd hoorde: in de kerk, hymnes, fanfares, boerendansen. Al die muziek gooide hij bij elkaar in een grote trommel en verwerkte hij. Ives sloot niets uit. Hij plaatste het bestaande in een nieuwe context. Een revolutionaire radicale herschikking van het oude naar het nieuwe."

“Het lijkt totaal chaos, maar het is compleet geënsceneerd. Ives laat niets aan het toeval over. Een baanbrekend werk, zó groot, met zó veel extra musici (onder andere een solopiano, quatre-mains piano, een kwarttoonpiano, een orgel en meer, red.), dat het bijna onuitvoerbaar is.”

Bijna.

Een verbindend eerbetoon

Zijn Vierde Symfonie is ‘slechts’ de apotheose van een omvangrijk eerbetoon dat het NNO in het voorjaar van 2024 brengt aan een van de grondleggers van de Amerikaanse stijl. Met Immens, Indrukwekkend; Ives zoekt Mandos met zijn orkest ook actief verbinding met de stad Groningen, haar inwoners, Stadjers én studenten, haar bezoekers, amateurmusici en - koorzangers. “Daarmee willen we iets teruggeven aan het Noorden. Die verbinding is voor ons zó belangrijk”, vertelt Mandos.

Het eerbetoon aan Ives gaat op 2 en 9 maart 2024 daarom letterlijk met een publieksprogramma de straat op. Speciaal voor Immens, Indrukwekkend; Ives werden een projectkoor en een projectharmonieorkest opgetuigd, gevuld met amateurzangers en HaFaBra musici uit Noord-Nederland. In de binnenstad van Groningen hoort en ziet het publiek verschillende optredens van deze Noorderlingen, onder meer in het Forum en op het Waagplein, achter het gemeentehuis op de Grote Markt. Door de stad lopen marching bands verschillende routes en spelen ondertussen repertoire passend bij Ives. “We vinden het belangrijk om dingen te delen en samen te doen’, aldus de artistiek leider.

Een professioneel symfonieorkest moet haar podium ook kunnen delen. "Dus zal het projectkoor ook optreden tijdens het concert met het NNO op 15 en 16 maart.” Speciaal voor het concert arrangeerde Gijs Philip van Schaik een werk dat het projectkoor samen met het NNO ten gehore zal brengen tijdens de concerten. Het is een mix van muziek die Ives gebruikte in zijn composities en moderne popsongs, samengevoegd in de stijl van Ives. Op diezelfde concertavonden houden de marching bands voor aanvang een heuse battle voor de deur van De Oosterpoort, alvorens het projectharmonieorkest het publiek in de foyer onthaalt met muziek die terugkomt in het werk van Ives.

Een feestje voor iedereen

Projectleider Lily Lanser moet ervoor zorgen dat het eerbetoon aan Ives in goede banen wordt geleid en iedereen weet wat hij of zij waar en wanneer moet doen. Een hele uitdaging, met 110 musici, een projectkoor van 75 leden, een projectharmonieorkest van 60 leden, verschillende marching bands en twee dirigenten. “En daarmee hebben we nog niet eens iedereen die betrokken is benoemd”, voegt Lanser toe. “Het is echt een feestje; één waar we al tweeënhalf jaar aan werken."

Amateurmusici en -zangers konden zich tot 15 januari opgeven om mee te doen aan het programma rondom Ives. “Het maakt niet uit op welk niveau: we omarmen iedereen”, vertelt Lanser. Geheel in lijn met het gedachtegoed van Ives deed het NNO geen kwalitatieve selectie aan de poort. “Iedereen mag erbij. Het enige dat we verwachten is dat de leden zelf aan de slag gaan met de muziek en thuis oefenen.” En dat ze bij de collectieve repetities aanwezig zijn, die vanaf februari 2024 plaatsvinden.

Mooi is subjectief

Dat alles om een groots en bijzonder eerbetoon te brengen aan man die zo belangrijk was voor de ontwikkeling van de muziekidentiteit van zijn vaderland. Wiens werk gaat over het stellen van grote levensvragen, het ‘wat’ en het ‘waarom’. “Nog steeds blijven dat actuele vragen in de huidige wereld", aldus artistiek leider Mandos. Nog een reden om het bijna nooit vertoonde werk van Ives ten gehore te brengen. “Zijn oeuvre gaat over de basisvragen die iedereen zich afvraagt. Jij en ik. Ives zoekt een uitweg voor de spirituele verwarring van de mens.”

Volgens Mandos worden de concerten op 15 en 16 maart een van de meest memorabele avonden van de afgelopen twintig jaar. “Of het mooi is, deze georchestreerde chaos, dat is subjectief. Maar dat het een gekkenhuis en een heksenketel wordt, is zeker. Hier wordt over twintig jaar nog over nagepraat.”

How to conduct life – an outside- of-the-box festival

Naar aanleiding van de concerten Immens, Indrukwekkend; Ives - Een krankzinnig spektakel van een muzikale outsider organiseert het Noord-Nederlands Orkest op 13 maart 2024 ook een bijzonder avondprogramma: How to conduct life – an outside-of-the-box festival. Laat je verleiden om outside of the box te kijken, voelen, denken en doen door een avond vol talks, workshops en optredens door kunstenaars, wetenschappers, schrijvers en muzikanten vol verrassingen. Het programma geeft je handvatten en inspiratie om je eigen leven te dirigeren. De wereld biedt veel mogelijkheden, maar lijkt steeds complexer en chaotischer. Hoe blijf je dan bij jezelf? Omarm je de chaos en zie je dit als de weg naar hernieuwde orde  en balans? Of houd je liever vast aan het oude vertrouwde?

Deze avond wordt georganiseerd in samenwerking met Studium Generale, de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool. Het programma is een co-creatie met studenten van verschillende opleidingen van beide onderwijsinstellingen.