Hoornist Frank Brouns over de hoorn in de tijd van Beethoven

Waarom steken hoornisten hun hand in de beker van hun instrument?

"Dat komt vanwege de techniek om met de hand diatonisch te kunnen spelen die in de 18^e eeuw algemeen in gebruik kwam. Doordat op een hoorn zonder ventielen alleen tonen uit de natuurtonen reeks gespeeld kunnen worden, kun je alleen in het heel hoge register diatonisch spelen. Maar door met de rechterhand in de beker de natuurtonen te “manipuleren” is het mogelijk om toch ongeveer een toonladder te spelen in het midden register. Dat levert dan wel tonen met verschillende klankkleuren op. Componisten zijn dankbaar gebruik gaan maken van deze techniek. Sindsdien  is het gewoonte geworden om met de hand in de beker te gaan spelen."

Waarvoor dienen de ventielen op de hoorn?

"De ventielen op de hoorn dienen om de lengte van de buis te veranderen, waardoor de toonhoogte van het instrument kan worden aangepast. Door een ventiel in te drukken, wordt een extra stuk buis in het luchtpad toegevoegd, wat de toon verlaagt. Elke combinatie van de drie ventielen verandert de buislengte in verschillende maten, waardoor de hoornist een breed scala aan noten kan spelen buiten de natuurlijke harmonische reeks van de open hoorn. Dit maakt het instrument veelzijdiger en beter gestemd.

Door ventielen is het mogelijk om niet een maar een hele serie natuurtonen reeksen snel achter elkaar te spelen. Dat klinkt moeilijk maar is het niet. Op en natuurhoorn kun je alleen alle natuurtonen binnen een toonsoort spelen. Als je wil moduleren ( van toonsoort wisselen) moet je een andere beugel op je hoorn zetten, waar door het instrument korter of langer wordt. Dat kost tijd en gedoe en dat is onhandig. Met ventielen hoeft dat niet en kun je heel snel van natuurtonenreeks wisselen  waardoor je gewoon in elke toonsoort een chromatische toonlader kunt spelen."

Hadden de hoorns in Beethovens tijd ook al ventielen?

"Zo rond 1815 zijn de eerste koperinstrumenten met ventielen op de markt gekomen. Dat waren aanvankelijk niet geweldig soepel functionerende apparaten. Maar snel van toonsoort wisselen lukt wel al.  Het duurt altijd een tijd voordat een nieuwe ontwikkeling algemeen gangbaar wordt. Dus ook in de tijd van Beethoven. Zo is de 3^e symfonie heel duidelijk nog voor natuurhoorns geschreven. In alle delen komen fragmenten voor waarin Beethoven zijn enorme kennis van instrumenten en instrumenteren toonde. ( in het 1^e deel o.a. het fragment voor hoorn in F met als laatste toon subito piano en een oplossing naar des door de beker grotendeels met de hand af te sluiten waarop de 1^e fluit verder speelt, in het 3^e deel de jachtscène voor de 3 hoorns etc). Pas in de 9^e symfonie zou je je kunnen afvragen of Beethoven misschien voor ventielhoorn geschreven heeft, maar dan alleen in het langzame deel in een lange solo voor notabene de 4^e hoorn. Of dat zo is blijft waarschijnlijk stof voor discussie, net zo als zijn keuze voor de 4^e hoornpartij."