Het Noord Nederlands Orkest (NNO) zou zich vanaf 16 april wagen aan Beethovens Negende symfonie. Natuurlijk omdat 2020 Beethovenjaar is, maar ook om 75 jaar vrijheid te vieren. Daar komt nog wat extra’s bij: dit concert geeft jonge singer-songwriters de kans hun stem te laten horen. Magazine Luister ging erover in gesprek met artistiek leider Marcel Mandos.
ⓘ Dit concert is verplaatst, bekijk de actuele data onder dit artikel.
Tekst: Eva Vervoort in Luister | Foto: Mariska de Groot Fotografie
Beethovens Negende is een bizar stuk, een monumentaal werk. Door de lengte en de grootsheid, maar bovenal: het was destijds zeer vernieuwend. Beethoven schreef namelijk een symfonie waar een koor en vier solisten in voor kwamen. Inmiddels is de Negende een belangrijk symbool van vrijheid en vrede in Europa geworden. “In dit werk vindt de luisteraar uiterste stilte en uiterste explosiviteit. Het heeft een boodschap. Het gaat over verbroedering, sociale cohesie, verbinding en vrede. En natuurlijk het laatste deel, Ode an die Freude, waarin de echte gedachten van Beethoven naar boven komen: een ode aan de verbroedering en vriendschap. Beethoven was een rebel, maar hij was ook iemand die geloofde in een maatschappij waarin iedereen gelijk was en als broeder zou kunnen samenleven. Hij was als componist behoorlijk politiek geëngageerd. Ode an die Freude is een gedachte over één Europa. Je zou bijna kunnen zeggen dat Beethoven de eerste Europeaan was”, vertelt Mandos kalm.
Europese versplintering
Het centrale thema van Ode an die Freude slaat tijdens dit concert terug op 75 jaar vrijheid na de Tweede Wereldoorlog. In dit fragment spreekt het geloof van Beethoven in vrijheid, gelijkheid en verbroedering. Het NNO gaf jongeren de kans om hun gedachtegoed over dat thema in een lied te gieten en dit in te sturen. “We hebben jonge mensen tussen de vijftien en vijfentwintig jaar uit Friesland, Drenthe en Groningen een belangrijke vraag voorgelegd: de Tweede Wereldoorlog is 75 jaar voorbij, hoe kijken jullie jonge mensen naar vrede en vrijheid in Europa? Hebben we over 75 jaar nog wel vrijheid?”
Dat zijn volgens Mandos zeer actuele vragen. Het is volgens hem namelijk niet zo vanzelfsprekend om vrij te zijn in Europa. “Als we om ons heen kijken, zien we het antisemitisme weer opkomen. Je ziet het nationalisme groeien. In landen als Polen en Hongarije kun je nauwelijks spreken van democratie. Universiteiten worden onder curatele gesteld en rechtssystemen worden herzien. Europa wordt niet steeds meer eenheid, maar versplintert beetje bij beetje.”
Op deze vraag reageerden zo’n veertig jongeren met een zelfgeschreven lied. Een jury koos daaruit de tien beste. Zij worden begeleid om hun lied, voorafgaand aan Beethovens Negende symfonie, te spelen en zingen als onderdeel van het concert. Dit komt tot stand in samenwerking met een aantal orkestleden en het Prins Claus Conservatorium.
Bruggenbouwer
Wie het NNO volgt, zal vaker projecten opmerken met bijzondere samenwerkingen. “Ik zie dit niet als noodzakelijk”, vertelt Mandos, “maar ik vind dat we als orkest een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om die projecten met jongeren te draaien. Het is belangrijk om hen in contact te laten komen met een groot symfonieorkest en de schoonheid van klassiek werk, zoals Beethovens Negende, te laten ervaren. Zo kunnen we wellicht ook enkele vooroordelen over klassieke muziek wegnemen bij jongeren.”
Door deze bruggen te slaan, komt het orkest met nieuwe publieksgroepen in contact, en vice versa. Het betreft ouders, vrienden en familie, mensen die misschien normaal niet zo snel naar een klassiek concert gaan. Zo ontstaat er een prachtig gemêleerd publiek. Liefhebbers van het monumentale werk van Beethoven zitten in de zaal misschien naast jongeren die nog nooit een klassiek concert hebben gehoord. “Ik wil graag een bruggenbouwer zijn richting andere doelgroepen. Dat zie ik als mijn missie”, zegt Mandos zelfverzekerd.
Meanderende rivier
Maar het NNO is niet alleen bezig met bruggen slaan. “Wij zijn een van de weinige grote orkesten die met regelmaat moderne muziek spelen. Hedendaagse componisten houden ons een spiegel voor van hoe de maatschappij eruitziet. Het is een vorm van reflectie en dat vind ik belangrijk.” Er gebeurt dan ook veel in het Noorden. Over de toekomst is Mandos vastberaden. “Ik ben gretig om nieuw publiek te vinden, om de toekomst van het orkest te waarborgen, om 450 jaar West-Europees cultureel erfgoed uit te dragen en te laten horen hoe mooi dat is. De kern blijft dat wij op topniveau symfonisch werk spelen van componisten als Mahler, Bruckner, Tsjaikovski en Brahms. Maar hiernaast kun je allerlei dingen creëren waarmee je nieuwe mensen aan je kunt binden. Je moet altijd over de toekomst nadenken en om je heen blijven kijken. Waar staan we als orkest? Hoe kunnen we ons maatschappelijk zinvol maken? Wat is onze functie in de maatschappij? We zijn er niet alleen om mooie muziek te maken voor onszelf. We willen een zaal vol publiek. We willen gasten verrassen en een indrukwekkende avond bezorgen. En in die zaal mogen zeker twee verschillende stijlen bij elkaar komen in een meanderende rivier.”
Nieuwe concertdata
De intentie is om het concert Beethoven 9 en In Vrijheid in september alsnog te laten plaatsvinden. De concerten vinden plaats, uiteraard afhankelijk van coronamaatregelen, op 9 september in SPOT/De Oosterpoort in Groningen, 10 september in Schouwburg De Lawei in Drachten en 13 september in De Nieuwe Kolk in Assen.
Dit artikel is verschenen in Luister, editie april 2020.
